“Dat er een vergeten bestaat is nog niet bewezen: wat wij weten is alleen dat de herinnering niet aan onze macht is onderworpen.”
– Friederich Nietzsche, Morgenrood
Premisse
Een hulpmiddel voor Alzheimerpatiënten dat hen helpt bij het reminisceren van hun jeugd.
Synopsis
Er wordt vaak gezegd dat niemand herinneringen van je kan afpakken. Toch is dat voor Alzheimerpatiënten niet de werkelijkheid. Langzamerhand gaat hun geheugen achteruit gepaard met het verlies van hun onbetaalbare herinneringen. Een sombere realiteit en strijd die dagelijks wordt gestreden door duizenden mantelzorgers en betrokkenen van Alzheimerpatiënten.
Het verleden naar het heden brengen is tot nu toe de enige manier om
dierbare verhalen los te maken. Het reminisceren wordt meestal gedaan door het bekijken van destijdse foto’s en antieke voorwerpen. Echter is het laatste niet altijd mogelijk. Ik wil deze voorwerpen vereeuwigen in 3D modellen en levensecht presenteren met behulp van augmented reality. Hiermee wil ik dementerende mensen de kans geven om hun jeugd te herleven alsof ze er zelf zijn. Daarnaast bied ik de kans aan toeschouwers om mee te kijken hoe het er destijds aan toe ging.
Inleiding
Ik heb mij de afgelopen maanden voortdurend beziggehouden met ons menselijke geheugen. ‘Hoe kunnen we beter onthouden?’, ‘Moeten we wel beter onthouden?’, ‘Wat als we niks onthouden?’ waren vragen die ik mijzelf afvroeg. Pas bij de laatste vraag legde ik de link naar Alzheimer. Ik merk dat in mijn familie steeds meer mensen ofwel symptomen hebben van Alzheimer dan wel eraan lijden. Ik wil iets voor hen betekenen.
Met augmented reality wil ik een hulpmiddel creëren dat Alzheimerpatiënten helpt reminisceren. Hierbij zal ik antieke, vergeten
voorwerpen reïncarneren door er virtuele 3D-modellen van te maken.
De interactie met de voorwerpen wordt ondersteund door animatie, beeld- en/of geluidsmateriaal. Dit versterkt de ervaring voor zowel Alzheimerpatiënten als buitenstaanders.
Ik neem je mee in het traject van conceptvorming tot en met m’n
eindproduct. Daarbij zal ik keuzes toelichten en mijn onderzoeksmethodes delen.
Context | Scope | Definitie
Dementie is de naam voor een combinatie van symptomen (een syndroom),
waarbij de hersenen informatie slecht kunnen verwerken. Het is een verzamelnaam voor ruim vijftig ziektes waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende vorm van dementie is (Alzheimer Nederland, z.d.-a).
De meest voorkomende symptomen van dementie zijn het kwijtraken van spullen, desoriëntatie en vergeetachtigheid (Alzheimer Nederland, z.d.-b). Uit persoonlijke communicatie met mensen die omgaan met Alzheimerpatiënten merk ik dat vergeetachtigheid het pijnlijkste is om te zien.
Dementerende mensen raken vaak spullen zoals sleutels kwijt.
Ik ben mij vooral gaan focussen op de vergeetachtigheid. Dit heb ik gedaan
om twee redenen:
- Ik heb mij de afgelopen maanden verdiept in het menselijke geheugen. Daarbij heb ik o.a. gekeken naar ezelsbruggetjes en The Google Effect (Wagner & Ward, 2013). Vergeetachtigheid valt binnen dat kader.
- Ik wilde het probleem aanpakken waar de meeste Alzheimerpatiënten en betrokken mee worstelen: vergeetachtigheid.
Onderzoek
Omdat er nog geen geneesmiddel voor Alzheimer bestaat, wil ik het probleem tenminste verzachten. Om te bepalen hoe ik dat doe heb ik een hoofdvraag en een aantal deelvragen opgesteld:
Hoofdvraag
Hoe kan ik als ontwerper mensen met Alzheimer assisteren met een hulpmiddel?
Deelvragen
- Wat is de gedachtegang van Alzheimerpatiënten?
- Hoe kun je herinneringen goed oproepen?
- Waar moet ik op letten bij het assisteren van dementerende mensen?
- Welk(e) middel(en) kan ik gebruiken bij het verzachten van het probleem?
- Hoe betrek ik ze bij mijn hulpmiddel?
Onderzoeksmethodes
Om antwoorden te krijgen op mijn vragen heb ik gebruik gemaakt van het CMD Methods Pack. Ik heb uiteindelijk in mijn traject de ondergenoemde methodes gebruikt:
Creatieve & educatieve traject
Voordat ik ergens aan wilde beginnen, was ik bezorgd dat mijn hulpmiddel de gebruiker zou belemmeren. Ik heb daardoor de website van Alzheimer Nederland geraadpleegd. Eén van de symptomen van Alzheimer zijn problemen met dagelijkse handelingen. Denk hierbij aan koffie zetten en maaltijden bereiden.
Ik ben vervolgens gaan kijken naar hoe anderen mensen met Alzheimer hebben geholpen. Daarbij stuitte ik op het volgende onderzoek.
AR en Alzheimer
Onderzoekers hebben Alzheimerpatiënten thee laten zetten (Rohrbach, et al., 2019). Zoals hierboven is aangegeven kan dat een lastige taak zijn. Om ervoor te zorgen dat ze de taak voorzichtig konden laten uitvoeren zonder heet water te morsen, hebben ze gebruik gemaakt van augmented reality (AR).
Bij AR worden virtuele elementen in de normale wereld geprojecteerd door middel van een beeldscherm (Zomers, 2019). In dit voorbeeld waren de ketel en de mok de visuele elementen terwijl de gebruiker nog steeds in dezelfde keuken stond.
De ketel en de mok bestaan niet. Het zijn gemodelleerde objecten geplaatst in de realiteit d.m.v. AR. De tekst zegt: “Giet het kokende water in de mok”.
VR of AR?
AR zette mij op een denkspoor. Ik had namelijk ook de mogelijkheid om met VR te werken. Bij VR (virtual reality) wordt de gebruiker namelijk volledig afgesloten van de werkelijkheid en krijgt de kijker een digitale werkelijkheid voorgeschoteld (Zomers, 2019).
Uiteindelijk koos ik niet voor VR. Een nieuwe omgeving kan desoriënterend werken voor Alzheimerpatiënten. Bovendien is het belangrijk dat omstanders mee kunnen kijken bij wat er gebeurt. Ik ben mij sindsdien gaan focussen op AR.
Concepten
Met AR in gedachten heb ik de volgende concepten bedacht:
Geheugenparkeerplaats
Een geheugenparkeerplaats’ is een plek waar je je korte-termijn geheugen kan parkeren.
Dit is een vorige iteratie van The Google Effect waarbij je tijdelijk informatie opslaan zodat je op een later moment er uitgebreid naar kan kijken. De informatie kan je dan tijdelijk in een bijbehorend bakje bewaren.
Virtuele routekaart
Een virtuele routekaart dat een verdwaald persoon kan helpen om bij een vertrouwde plek aan te komen.
De inspiratie van een op de grond geprojecteerde route komt uit een video waarbij AR al de norm is (Matsuda, 2016).
Het idee van een mini-map kwam bij mij op na het spelen van games waarbij deze techniek vaak wordt gebruikt. (Rockstar, 2013)
De twee concepten heb ik hier samengevoegd in AR.
Waarschuwingspop-up
Een waarschuwingspop-up die verschijnt wanneer iemand zijn huis wil
verlaten en geen huissleutels bij zich draagt.
Instructiebeelden
Instructiebeelden en tutorials bij complexe taken (denk daarbij aan de
thee-zetten-opdracht).
Naambordjes
Het concept van naambordjes met extra informatie komt uit een eerdere niet-Alzheimer gerelateerde iteratie.
Dit zouden bijvoorbeeld familieleden van een Alzheimerpatiënt kunnen zijn.
Op deze manier hoeft diegene niet te vragen wie wie is.
Digitale zolderkamer of dagboek
Een digitale zolderkamer of dagboek waarin een persoon door haar foto’s, herinneringen en gekoesterde voorwerpen kan lopen uit verschillende levensperiodes.
Hoe een digitale zolderkamer er bijvoorbeeld uit kan zien.
Deze concepten heb ik vervolgens voorgelegd aan verschillende mensen waaronder een ergotherapeut. Zij wees mij erop dat een soortgelijke zolderkamer bestaat maar dan als app. Deze is gevuld met algemene oude foto’s, muziek, geluiden en filmpjes. Dit heeft mij uiteindelijk geïnspireerd om zulke herinneringen levensecht te maken in AR.
3D Modellen
Met behulp van de app, online reminiscentie-artikelen en interviews met familieleden heb ik een selectie van voorwerpen gemaakt die ik wil
modelleren:
- Speelgoedvoertuigen
- Radio
- Typemachine
- Telefoon
- Ketel
- Televisie
Deze heb ik vervolgens geschetst, gemodelleerd en getextureerd.
Eindproduct
Uiteindelijk ziet mijn eindproject er zo uit:
De meeste objecten hebben interactiviteit. De radio speelt een liedje af, de fluitketel fluit, het fornuis ‘klikt’ en brand, de typemachine tikt, de telefoon draait en rinkelt, de televisie speelt een video en het speelgoed beweegt. Deze interactie zal in tegenstelling tot statische objecten nog meer herinneringen ophalen van toen en verhalen naar buiten brengen die kunnen worden overgedragen aan de volgende generatie(s).
Conclusie
AR-eminiscence kan er toe leiden dat Alzheimerpatiënten opnieuw in aanraking komen met geliefde voorwerpen en geluiden. Dit helpt hen bij het reminisceren van hun jeugd en mooie herinneringen. Zo kunnen patient en dierbare samen praten over mooie herinneringen en daarmee echt mooi contact hebben met elkaar.
Deze persoonlijke zoektocht heeft ervoor gezorgd dat ik een stuk meer afweet van Alzheimer en de consequenties daarvan. Bovendien heb ik mijn vaardigheden met AR en 3D-modelleringen kunnen aanscherpen die ik kan gebruiken bij volgende projecten.
Het was echter niet altijd rozengeur en maneschijn. Ik werd namelijk op manieren uitgedaagd die niet bij mij bekend waren. Zo heb ik wekenlang vaak in het duister getast qua conceptontwikkeling. Ook kwam de keuze voor AR uit een onverwachte hoek vallen. Tot mijn spijt staat deze technologie nog in zijn kinderschoenen wat ertoe leidde dat de software vaak crashte of voorwerpen vergat. Ook werd ik geconfronteerd met de akelige effecten van deze ziekte. Al in al ben ik toch tevreden met m’n eindwerk.
Bibliografie
Alzheimer Nederland. (z.d.-a). Wat is dementie? Opgehaald van Alzheimer-Nederland.nl: https://www.alzheimer-nederland.nl/dementie
Alzheimer Nederland. (z.d.-b). Symptomen van dementie. Opgehaald van Alzheimer-nederland.nl: https://www.alzheimer-nederland.nl/dementie/herkennen-symptomen/symptomen
Borst, H. (2017). Ma (1ste editie) [E-book]. Lebowski. https://www.bol.com/nl/f/ma/9200000046910493/
Bram Bruers. (2016, 24 april). Toon Hermans Belle Fleure (uit de aller eerste One Man Show 1956) [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=4B5IJUMf_14
Huber, S., Berner, R., Uhlig, M., Klein, P., & Hurtienne, J. (2019). Tangible Objects for Reminiscing in Dementia Care. Proceedings of the Thirteenth International Conference on Tangible, Embedded, and Embodied Interaction.
iRPulsar. (2014, December 16). Dementie en herinneringen.
Matsuda, K. (Regisseur). (2016). HYPER-REALITY [Film].
Nietzsche, F. (1993). Morgenrood. Nietzsche-Bibliotheek.
Oliver, K. (2019, 1 mei). Dear Alzheimer’s: Letters from a man living with dementia. Alzheimer’s Society. https://www.alzheimers.org.uk/blog/dear-alzheimers-keith-oliver-letters
Rockstar. (2013, september 13). Grand Theft Auto V. TakeTwo Interactive.
Rohrbach, N., Gulde, P., Armstrong, A. R., Hartig, L., Abdelrazeq, A., Schröder, S., . . . Hermsdörfer, J. (2019). An augmented reality approach for ADL support in Alzheimer’s disease: a crossover trial. Journal of NeuroEngineering and Rehabilitation.
Wegner, D. M., & Ward, A. F. (2013, December 1). The Internet Has Become the External Hard Drive for Our Memories. Opgehaald van Scientific American: https://www.scientificamerican.com/article/the-internet-has-become-the-external-hard-drive-for-our-memories/
Zomers, R. (2019, December 10). Wat is augmented reality en waar blijven de betaalbare AR-brillen? Opgehaald van NU.nl: https://www.nu.nl/tech-achtergrond/6016372/wat-is-augmented-reality-en-waar-blijven-de-betaalbare-ar-brillen.html