Vet Koel

Warm en koud, vloeibaar en vast, vuur en water, 2 tegenstellingen, 1 nieuwe kaars.

Van de ‘taal van het landschap’, naar ‘het leven van horloges’ tot ‘Vet Koel’. Na 2 concepten uitgeprobeerd te hebben is dit waar ik uit gekomen ben. Het eerste concept was te ingewikkeld, het tweede niet specifiek maar dit onderwerp inspireert mij. Vet Koel gaat over een kaars die zichzelf een nieuwe vorm geeft in water. Aan de hand van onderzoek en experimenten heb ik een installatie gecreëerd waarin dit proces plaatsvindt. Tijdens mijn proces heb ik verschillende experimenten gedaan waarin ik getest heb hoe heet kaarsvet reageert op water. Voordat ik bij dit concept kwam heb ik op verschillende manieren kaarsen aangepast, gesmolten en opnieuw gecreëerd. In dit proces stond het hergebruiken van eerder gebruikt kaarsvet centraal. Ook heb ik onderzoek gedaan naar de betekenis van kaarsen, de ingrediënten van een kaars en naar hoe kaarsen gemaakt worden.

Concept

Het concept is voort gekomen uit mijn zoektocht naar een interessant thema om mee te werken. Tijdens een experiment waar ik nog bezig was onder het thema ‘Tijd’ maakte ik een kaars waarop te zien was in hoeveel uur de kaars opbrandde. Het doel was om tijd op een andere manier te presenteren dan met een klok. Deze twee kaarsen presenteerde ik in een seminar les met het idee dat dit een doodlopend straatje was. Tot mijn verbazing zag docent Rob hier juist een interessante combinatie. Hij inspireerde mij om te experimenten met de tijd en kaarsen.

 

Experiment 1: Kaarsen snijden

Vervolgens heb ik een experiment op gezet met de vraag: Wat heeft de vorm van een kaars voor invloed op de tijd dat het brand?

 

Onderdelen:

• 4 kaarsen van zelfde wax en even groot

Methode

• Kaarsen snijden in verschillende vormen
• Aansteken
• Tijd opnemen
• Proces filmen

Verwachting

Dat de ongesneden kaars er het langst over gaat doen om op te branden.

Proces

 

Resultaat

De kaars die aan de onderkant dunner was gesneden was als eerste op gebrand.

 

 

Conclusie

De verschillende vormen van de kaarsen hebben wel degelijk invloed op de tijd waarin de kaars op brand. Het proces ging langzaam en daardoor vond ik het niet interessant omdat het te voorspellend is. De vormen die ontstaan tijdens het smelten zijn bij de blauwe kaars gaven wel een verassend effect.

 

Onderzoek rest wax

Het uit elkaar vallen en smelten van de kaars interseerde mij. Ik liet het onderwerp tijd achter wegen en ging ik opzoek naar wat er gedaan kan worden met gesmolten wax. Ik kwam een video tegen van iemand die kaarsen maakt van resten wax (Redactie Estinea, 2020)

Van deze methode heb ik mijn volgende experiment opgezet.

Experiment 2: Kaars maken van rest wax

Wat gebeurd er met de vorm van een kaars die bestaat uit verschillende soorten wax wanneer het op brand?

 

Onderdelen

• 2 kaarsen
• 2 bakjes met resten wax

 

Methode

• De kaarsen en resten wax verhitten totdat het vloeibaar is
• Één voor één in de mal gieten
• Wachten totdat alle wax gestolt is
• De kaars aansteken
• Proces filmen

 

Verwachting

Dat de kaars onstabiel word tijdens het branden en wellicht instort of gaat druipen.

 

Proces

 

 

Resultaat

De kaars:

 

 

 

Tijdens het branden:

 

 

Conclusie

De kaars brandde normaal behalve bij de tweede laag. Hier begon de kaars te druipen en maakte de vlam een knisperend geluid. Ook hier vond ik het proces van het smelten, druppelen, druipen en stollen intrigerend omdat hierdoor onverwachte vormen ontstaan. Achteraf kwam ik erachter dat de druipende laag vetwax was. Dit wax is zachter waardoor deze te snel smelt voor de vlam om het te kunnen verbranden. Achteraf had ik dus met voorgaand onderzoek naar soorten kaarswax kunnen voorspellen hoe mijn zelfgemaakte kaars zich had gaan gedragen.

Feedback

Deze processen liet ik zien aan docenten Rob en Jelke. Uit hun feedback leerde ik dat ik niet teveel naar het vakmanschap van kaarsen maken moeten kijken, maar ook naar de design aspecten. “Hoe zou je de wax kunnen opvangen en hergebruiken?”. Aldus Jelke. Woorden die mij in de feedback opvielen waren: verval, verlies, traagheid, iets nieuws opbouwen.

Nieuw idee

Door de feedback werd ik geïnspireerd om na te denken over hoe ik een kaars kon maken die zichzelf recyclet.

 

Onderzoek

Met dit idee in mijn hoofd ben ik op internet op zoek gegaan naar voorbeelden. Ik kwam prachtige beelden tegen die mensen maken van kaarsvet en vervolgens opbrandde maar ik kon geen ontwerpers vinden die ingaan op de specificaties van het materiaal kaarsvet. Totdat ik twee kunstenaars vond die kunst maken door heet kaarsvet in water te gieten: Smelik en Bart Hess.

 

Smelik

Hier injecteert hij kaarsvet in water en maakt hier verschillende beelden van:

the Upside down (Pascal Smelik, 2018):

 

 

Bart Hess

Deze kunstenaar maakt kostuums van kaarsvet door letterlijk mensen onder te dompelen in een bak water met kaarsvet:

Digital Artifacts (Hess, z.d.):

 

 

Conclusie

Hoe er onverwachte vormen ontstaan wanneer het kaarsvet in water komt vind ik fascineren. Juist doordat je niet weet hoe het eruit gaat zien maakt het bijzonder. De beelden hebben een onherkenbare en daardoor mysterieuze vorm. In dit proces word ingespeeld op het smelten en stollen van kaarsvet. Dit interessant proces wilde ik daarom graag zelf uitproberen.

Experiment 3: Kaars druppelen in water

Wat gebeurd er als ik een brandende kaars laat druppelen in water?

 

Onderdelen:

• 1 kaars
• Kan met water

 

Methode

• Kaars aansteken
• Kaars schuin boven een kan met water houden
• Druppels opvangen in het water
• Proces filmen

 

Verwachting

Dat het kaarsvet stolt zodra het in water valt.

 

Proces

 

Resultaat

 

 

Conclusie

De druppels wax klonterde samen in het water tot een geheel. De ‘klomp’ wax heeft bolvormige structuren gekregen en glanst op sommige vlakken. Aangezien de wax bij elkaar kwam bedacht ik mij dat als er een lont in deze klomp wax zou zitten het zou kunnen functioneren als kaars. Achteraf bedacht ik mij dat ik dus beter een lont in het water had kunnen spannen.

 

Experiment 4: Kaarsen laten druppelen in water met lont

Wat gebeurd er als ik een brandende kaars laat druppelen in water met daarin een lont gespannen?

 

Onderdelen:

• 2 kaarsen
• Kan met water

 

Methode

• Lont in water spannen
• Kaarsen aansteken
• Kaarsen schuin boven een kan met water houden
• Druppels opvangen in het water
• Proces filmen

 

Verwachting

Dat het kaarsvet stolt zodra het in water valt. Daarbij klontert de wax om het lont heen.

 

Proces

 

 

Resultaat

 

 

 

Conclusie

Hetzelfde proces werkte. Nu met een lont in het water. Het kaarsvet klonterde om het lont heen waardoor uit 2 kaarsen 1 nieuwe kaars is ontstaan.

 

Experiment 5: Kaarsvet gieten

Is het mogelijk een kaars te creëren van vloeibaar wax in water?

Ik wilde ook nog graag de methode van Smelik en Bart Hess uitproberen waar ze kaarsvet in water gieten om te kijken of ik op deze manier ook een kaars onder water kan maken. Ik goot hete wax in een kan met water. Vervolgens duwde in er met mijn hand een stuk lont in.

 

Onderdelen:

• Heet kaarsvet
• Kan met water
• Lont

 

Methode

• Hete wax (vloeibaar) in water gieten
• Met de hand een lont in de wax duwen
• Proces filmen

 

Verwachting

Dat het kaarsvet stolt zodra het in water valt en tijdens dit proces een unieke vorm ontstaan. Verder verwacht ik dat het de lont mogelijk niet te plaatsen is in de wax, omdat het stollingsproces wellicht te snel verloopt.

 

Proces

 

 

Resultaat:

 

 

Conclusie

Ook op deze manier heb ik een nieuwe kaars laten ontstaan in water. De kaars heeft veel structuur, dunne en dikke stukken. De vormen zijn onherkenbaar en vreemd. Hierdoor geeft de vorm een mysterieus gevoel. Het proces ging wel erg snel, dus voordat je goed kon zien wat er gebeurde was het kaarsvet al gestold. Toch lukte het nog wel een lont in de kaars te duwen. Door mijn hand is de wax deels naar mijn hand gevormd.

Experiment 6: Recyclende kaars installatie

Tijdens de vorige experimenten ben ik erin geslaagd een kaars te creëren in water. In deze processen had ik zelf nog invloed op het resultaat. Zo hield ik de kaars vast waardoor ik kon bepalen waar de druppels vielen en vormde de vloeibare wax in water naar mijn hand. Toch vind ik het onverwachte resultaat het meest fascinerend. Daarom heb ik een installatie bedacht waarin het proces zelfstandig kan verlopen.

 

Onderdelen:

• Kaars (vetkaars die ik gemaakt hebt van de gesmolten wax in experiment 2)
• Kan met water
• Lont
• Ijzerdraad

 

Methode

• Kaars staat bovenop de kan met water ondersteund door het ijzerdraad
• Kaars aansteken
• Proces filmen

 

Verwachting

De kaars gaat druipen en de druppels vallen verspreid in water. Uiteindelijk verwacht ik dat de wax bij de lont komt waardoor een kaars kan ontstaan.

 

Proces

Smeltkaars in water

 

Resultaat

 

Conclusie

Met deze methode is in de kan met water een klomp wax ontstaan met een lont erin. Ook hier is het resultaat een kaars met veel structuur en bollende vormen. Tijdens het proces merkte ik op dat de kaars niet uit zichzelf ding druipen. Daarom heb ik tijdens de branden een sneetje gemaakt aan de zijkant van de kaars. Toen begon de kaars leeg te lopen en te druipen. Ik vond het proces er intrigerend uit zien, maar achteraf had ik liever gezien dat ik de kaars niet hoefde te ‘helpen’ om te druipen. Voor deze installatie heb ik dus een kaars nodig die uit zichzelf druipt.

 

Bezoek atelier de Loef: expert interview

Bij Atelier de Loeff worden handgemaakte kaarsen gemaakt. Hiervoor gebruiken ze duurzame en gerecycled materialen. Het maken van deze unieke kaarsen is ook dagbesteding voor verstandelijk beperkten. (Atelier de Loeff, z.d.)

Hier ben ik heen gegaan in de hoop iemand te kunnen spreken die mij meer kennis kon geven over het maken van kaarsen en tips om mijn installatie te verbeteren. Ik ging erheen met de volgende vragen:

1. Welke verschillen in wax zijn er?
2. Wat zorgt ervoor dat een kaars gaat druipen?
3. Wat is de gekste/leukste/mooiste kaars die jullie gemaakt hebben?
4. Wat voor soort lont gebruiken jullie?
5. Wat gebeurd er als je een lont niet in het midden plaatst?
6. Hoe krijgt wax een kleur?
7. Hoe worden dompelkaarsen gemaakt?
8. Hoe maken jullie andere kaarsen?

Er was gelukkig iemand die mij te woord wilden staan en ze lieten me met alle plezier zien hoe hun kaarsen maken.

 

Antwoorden:

• Om een kaars te laten druipen kan je een lont gebruiken wat eigenlijk te dik is zodat de grote vlam de hele kaars bereikt.
• Kaarsen maken: Wax gieten ze in een taart vorm. Dit breken ze op in brokken. Vervolgens doen ze de brokken in een mal met een lont. Daarna gieten ze hier hete witte wax overheen en dit laten ze stollen. Brokken gekleurde was in vorm waar ze witte overheen gieten
• De gekste kaars zijn die met 2 lonten in de kaars. Maar eigenlijk zijn alle kaarsen bijzonder!
• Dompelkaars: een gespannen lont elke keer opnieuw in wax dompelen. De laatste laag gaat in gekleurde wax.
• Ze hebben 3 leveranciers voor wax.
• Ze gebruiken relatief dun lont zodat de kaars lang brand.

Aan het einde heb ik een kaars gekocht en ik kreeg een zak rest stukken wax mee.

 

 

Conclusie

Na het interview en deskresearch naar hoe druipkaarsen gemaakt worden ben ik tot de conclusie gekomen dat deze kaarsen complex in elkaar zitten. Volgens Kaarsenwinkeltje (z.d.) worden druipkaarsen gemaakt van kwalitatief hoogstaande materialen. De kaars wordt gemaakt aan de hand van de dompel techniek. De binnenste lagen zijn een zachte wax die snel vloeibaar wordt. De buitenste laag heeft een dikke onregelmatige structuur. Hierdoor is het brandoppervlak onregelmatig. Hierdoor loopt het kaarsvet uit de binnenste laag weg langs de kaars en stolt het wanneer het afgekoeld is. Door deze opbouw gaat de kaars veel druipen. Dit geeft het effect waar ik naar op zoek ben. Door het interview en het deskresearch ben ik erachter gekomen dat ik mijn installatie kan verbeteren door de vetkaars te vervangen door een echte druipkaars.

Feedback

Rob: Interessant dat er 2 processen tegelijkertijd gebeuren: smelten en stollen.

Jelke: Ga verder itereren op de installatie. Wellicht kan je nog spelen met de temperatuur van het water. Misschien tijdens het proces nog materiaal toevoegen.

Mede-studenten: “Lijkt op het leven, het ene leven brand op en een nieuw leven ontstaan” – Arjan. “Het ziet er mysterieus uit” – Sam.

Huigenoten: “Het doet me denken aan stalactieten in een grot” – Anoniem

 

Eind conclusie en reflectie

Op de expositie ga ik het proces van een smeltende kaars opnieuw opbouwt in water tentoonstellen. De kaars is heeft een veelkleurige kern en is bedekt met een schild van witte was. De brandende kaars laat zijn schild langzaam vallen waardoor een een stoom van kleuren uit hem vloeit. Deze stroom wordt opgevangen in water waar een nieuwe kaars ontstaat.

Ik heb geleerd dat een concept te vinden door materiaal onderzoek en te experimenteren. Achteraf had ik eerder deze focus willen vinden in plaats van dat ik mij bezig hield met te brede thema’s. Desalniettemin is een concept ontstaan die ik niet zag aankomen. Toch heeft dat juist mijn interesse gewekt waardoor ik nu met enthousiasme en verwondering kan terugkijken op mijn proces en het resultaat.

 

Bronnen:

Redactie Estinea. (2020, 28 april). 9 Zelf kaarsen maken met Rini Bongen. YouTube. Geraadpleegd op 28 juni 2021, van https://www.youtube.com/watch?v=i4Wk5e3KnOM&t=210s

Smelik, P. (2018). the Upside down. the Upside down. Geraaldpleegd op 25 mei 2021, van https://pascalsmelik.nl/portfolio/the-upside-down/

Hess, B. (z.d.). Bart Hess | Digital Artifacts. Bart Hess. Geraadpleegd op 28 mei 2021, van https://www.barthess.com/digital-artifacts

Atelier de Loeff. (z.d.). Atelier de Loeff. Home. Geraadpleegd op 25 mei 2021, van https://www.atelierdeloeff.nl

Kaarsen Winkeltje. (z.d.). Druipkaarsen informatie, soorten en de werking van druipkaarsen. Geraadpleegd op 15 mei 2021, van http://www.kaarsenwinkeltje.nl/druipkaarsen.html